Janca Wouters Van den Oudenweijer, docent (Ortho)pedagogiek en ict en docent-trainer bij OnderwijsArena
Een veilig pedagogisch klimaat, wat kun je er zelf aan doen? “When Summer ends” klinkt er op de radio terwijl ik mijn lessen aan het voorbereiden ben voor de komende periode. Tja, de zomervakantie is voorbij. We mogen weer met hele groepen in 1 ruimte en dat is best wel even wennen.
Voor mij als docent denk ik dat dat nog wel meevalt maar voor die studenten die het afgelopen jaar in halve klassen les hebben gehad zal het best een hele overgang zijn. Digitaal zagen ze elkaar dan wel allemaal, tenminste als iedereen de camera aan had… maar in real life zal het toch even anders zijn. Van 15 studenten naar weer 30 in de klas. Een soort hernieuwde kennismaking. “Oh, in het echt ben je veel langer!?” Of, “jeetje, moet jij zo ver reizen ‘s ochtends? Ik woon op loopafstand van school!”. Kortom een uitdaging voor iedere docent, hoe zorg je voor een veilig pedagogisch klimaat, zelfs wanneer studenten al een jaar met elkaar in een klas ‘zitten’.
Ik ben komend schooljaar SLB’er van een 1e en 3e jaars groep. Ik begrijp heel goed dat het afgelopen 1,5 jaar waarin studenten erg beperkt werden in hun sociale contacten een behoorlijke impact heeft gehad. Sommigen vonden het les krijgen vanuit hun eigen vertrouwde omgeving heel prettig, anderen misten het contact met de medestudent of de docent. Deze studenten bleven vaak na de digitale les hangen om even bij te kletsen. En wanneer ze het even moeilijk hadden was het lastig ze te steunen. Een virtuele knuffel komt toch anders aan dan een echte knuffel. Ik verwacht dan ook dat ik veelal blije koppies ga zien de eerste lesweek!
Natuurlijk is het verleidelijk om direct aan de slag te gaan met het onderwijsprogramma. We mogen weer, dus geen tijd te verliezen! Maar ik denk dat het ook erg belangrijk is om de eerste weken tijd te besteden aan het pedagogische klimaat en groepsvorming. Hoe zitten de studenten erbij? Welke angsten of onzekerheden spelen er? Heb aandacht voor de overgang die voor de één minimaal is en voor de ander enorm. Juist die studenten die minder flexibel zijn zullen best last krijgen van de grootte van de groep en gevoelig zijn voor de hoeveelheid prikkels. Juist aandacht hebben voor het gevoel van veiligheid is dan belangrijk. Want, naast wie ga je zitten als je elkaar niet zo goed kent? Hier kun je als docent goed op inspelen door ze bijvoorbeeld in een kring te zetten de 1e les (of 1e terugkom moment na de vakantie). Ik heb gemerkt dat ze dat prettig vinden en dat het dan niet uitmaakt naast wie je zit, want je sluit gewoon aan. In zo’n kring heb je goed zicht op alle studenten en kun je vaak uit hun verbale en non-verbale gedrag opmaken of ze comfortabel zijn. In mijn 3e jaars groep heb ik het vooral gehad over de tijd voor en na corona, met name als het gaat om de maatregelen die er binnen het onderwijs waren. In dat gesprek kwam naar voren dat ze vooral de gesprekjes met elkaar en de docenten mistte. Even bijkletsen over het weekend of de vakantie en vertellen over nieuwe vriendjes, banen of kleding. Wat voorheen zo vanzelfsprekend was. Toch vond een aantal de rust (minder prikkels) en vooral het ontbreken van de reistijd een positief punt uit de corona tijd. Tja, hoe heerlijk is het om 5 minuten voor de les start je wekker te kunnen zetten ;-).
Na deze introductieweek en elkaar weer even in de ogen gekeken te hebben, zijn mijn 3e jaars klaar voor het nieuwe schooljaar!
Voor mijn 1e jaars is het toch een ander verhaal. Ook zij hebben te maken gehad met beperkingen in hun vorige opleiding, veelal het examenjaar. Hierbij geldt ook dat ze erg uit het ritme zijn van school en geen grote groepen meer gewend zijn. Dat merkte ik ook zeker toen ik hen voor het eerst allemaal in 1 ruimte mocht verwelkomen. Een klas van 20, valt wel mee toch? Maar wel een groep die elkaar niet kent, elkaars kwaliteiten nog niet kent en ook elkaars minpunten nog niet ontdekt heeft. Extra aandacht besteden aan het groepsproces is dan belangrijk. We hebben in de introductieweek vooral veel kennismakingsactiviteiten gedaan. Puzzels oplossen, over de streep met laagdrempelige vragen en samen een tekening maken. Erg leuk om te zien wat dat dan doet met deze jonge, vaak onzekere mensen. De klapper van de week was toch wel het ruilspel! De klas werd in 5 groepjes verdeeld en elk groepje kreeg een pen van school mee. De bedoeling was dat ze de wijk in gingen en de pen voor iets anders gingen ruilen. Na 1,5 uur zouden ze terugkomen en konden we zien wat ze uiteindelijk meegekregen hadden. Dit spel doet het elk jaar goed, je ziet direct wie initiatief neemt en wie juist volgt, wie de ander helpt of wie vooral erg creatief is. Dit jaar was wel een bijzondere want bij de uitleg gaf mijn collega aan dat ze in ieder geval met iets groters terug moesten komen. Nou…….dat namen de studenten wel heel letterlijk!
Na een uur kreeg ik al het 1e telefoontje: “Janca, kun je met de auto onze kant op komen? We hebben een wc pot en radiator meegekregen en we kunnen het allemaal niet tillen..” Een ander groepje kwam met een half bankstel de gang op. Deze hadden ze van iemand gekregen die er blijkbaar graag vanaf wilde…. Nu stond het halve bankstel op de gang van het Dulon college. Tja, toen kwam natuurlijk de vraag of ze gewonnen hadden. En ja, we konden niet ontkennen dat het bankstel qua grootte wel de winnaar was. Toen ik aangaf dat de boel ook weer terug moest of mee naar huis, gingen 2 mannen netjes het bankstel terugbrengen aangemoedigd door 2 dames uit het groepje. Missie geslaagd! Ze hadden veel lol en de stap naar de 1e les is makkelijker omdat ze nu in ieder geval een mooi verhaal delen. De komende weken zal ik zien wat deze kennismaking en start doet met de groep en de individuele student. Ik ben van mening dat jouw houding en benadering het verschil kan maken voor de student en de groep. Een goed mix tussen mijn rol als docent en coach werkt bij mij het beste. Natuurlijk bestaat het primair proces vooral uit kennisoverdracht, maar zodra ik merk dat er tijd en ruimte moet zijn voor het groepsproces leg ik de boel stil. Een veilige groep zorgt voor groei en ontwikkeling. Dus dat is voor mij de basis!
